فردوسی و تکریم از هویت ایرانی

فردوسی و تکریم  از هویت ایرانی
نگاه فرهنگی 
تکریم از فردوسی: تکریم از هویت ایرانی


نویسنده: احمد محیط طباطبایی

حکیم ابوالقاسم فردوسی به عنوان شاعر حماسه سرای تاریخ فرهنگ ایران شهره جهانیان است. اما به راستی ویژگی تاریخی و فرهنگی فردوسی را در چه حوزه هایی می توانیم سراغ بگیریم؟
    فردوسی تنها شاعر شیعه ایران میان پنج قله مهم زبان و ادب فارسی، حافظ، سعدی، مولوی و نظامی است. فردوسی شاعری است که معترف به شیعه بودن است و همین نگاه خاص و جهان بینی ویژه او است که باعث می شود در زمان سلطان محمود مورد غضب سلطان قرار بگیرد و داستان هایی را برای او به دنبال آورد که باعث شد شهره عام و خاص شود.اما جدای از همه اینها مهم ترین ویژگی فردوسی این است که او یک مورخ است، مورخی که به زبان شعر تاریخ را روایت می کند. مورخی بسیار امین، امین تا آن حد که از هر کسی یا هر منبعی مطلبی را برای ما نقل کرده و به صراحت می گوید.
    به طور مثال با ابیاتی که از دقیقی در شاهنامه آورده هنوز هم به نام مجموعه دقیقی مشهور است و در شاهنامه معین. آنجا که از خود مطلبی می گوید به صراحت می آورد که نظر خودش است و آنجایی که نظر خود نیست قطعا روایت می کند. اما جدای از همه اینها فردوسی شاعر مهم ما و شاهنامه و اثری که برای ما باقی گذاشته به لحاظ میراث فرهنگی ایرانی بسیار حایز اهمیت است.
    توجه به شاهنامه ما را با قاطعیت و ویژگی های خاص فرهنگ ایرانی آشنا می سازد. با توجه به شاهنامه می بینیم که قهرمان شاهنامه برعکس قهرمان سایر اسطوره های جهان همچون هرکول در اسطوره هومر، رستم است: رستمی که نه به زور بازو بلکه به خرد و عقل مشهور است. او فرزند معنوی سیمرغ است. سیمرغ مفهومش عقل کامل است و او را عقل کامل تربیت کرده و با خرد و عقلش است که می تواند در نبردها و رزم هایی که پیش رو دارد، پیروز شود. شما را اشارت می دهم به نبرد رستم و اسفندیار، رستم و سهراب یا رستم و دیو سپید که همگی نشانه پیروزی عقل و خرد است بر زور و قدرت بازو. بنابراین قهرمان فردوسی قهرمان خرد است. قهرمان های او همچون رستم و کی خسرو نشانی از همزیستی اقوام ایرانی دارند. در شاهنامه کی خسرو است که مجددا صلح را می آورد که از یک سمت تورانی و از سمت دیگر ایرانی است.این شانس نصیب سیاوش نمی شود که خود قهرمان عهد و قرار است اما کی خسرو این کار را انجام می دهد که مابه ازای تاریخی او را می توان کوروش دانست (اتحاد ماد و پارس).
    قهرمانان دیگر شاهنامه چون رستم چه خود باز از نسل ضحاک است، به عبارتی نسل عرب و فارس را در کنار هم تداعی می کند. به هر شکل قهرمانان شاهنامه قهرمانانی هستند که از فرهنگ های مختلف ایرانی شکل گرفته اند.
    ویژگی شاهنامه خردگرا و عقل گرا بودن داستان ها است و وقتی بیشتر به آن دقت می کنیم با مضامین و مفاهیم عشق، عهد، پیمان و سایر مواردی که امروزه جزو فرهنگ عمومی کشور ما است به خوبی آشنا می شویم.
    نتیجه اینکه فردوسی مورخ، کسی است که براساس اعتقادات و باورهای شخصی خود توانسته اثری جاویدان چون شاهنامه از خود به جای گذارد که نه فقط باعث زنده نگه داشتن زبان پارسی که باعث تداوم حیات فرهنگ ایرانی در طول تاریخ شده است.
    نه فرهنگ پیش از اسلام و خاص و اسطوره یی، بلکه فرهنگی مبتنی بر اخلاق ایرانی، چه ایرانی مسلمان و چه ایرانی شیعه که در هر زمان تالیفی از ویژگی های شخصیت خود می نماید.
    برای همین اثر ردپای فردوسی را فقط نباید در حوزه ادبیات جست وجو کنیم بلکه فردوسی برای ما شخصیت مهمی است که بیانگر ویژگی ها و شخصیت های هویت ایرانی است و این هویت ایرانی را از ورای جملات داستان های خود به زیبایی هرچه تمام تر برای آیندگان باقی گذاشته است.
    اینجاست که تفاوت فردوسی با هم طرازانش در سایر فرهنگ های جهان و با هم عصرانش و شعرای نسل های بعدی به وضوح قابل ارزیابی و سنجش است. جای دارد که منزلت این شاعر را قدر بدانیم. تکریم از فردوسی تکریم از ایرانی بودن و تکریم از هویت ایران و ایرانی است.