چالش پیش رو برای کشورهای صادر کننده نفت

چالش پیش رو برای کشورهای صادر کننده نفت

نگاه آخر 
درآمدنفتی و چالش ها


نویسنده: مهران امیرمعینی*

چالش وابستگی اقتصاد کشور به نفت هر بار به شکلی بروز پیدا می کند. نفت از مهم ترین منابع درآمدی دولت ها در ایران است، اما باید این را در نظر داشت که ما تا ابد نمی توانیم از منابع نفتی درآمد داشته باشیم. دولت ها نمی توانند از این منابع به طور کامل و یکباره چشم پوشی کنند و امکانش هم نیست، اما باید از وابستگی اقتصاد و بودجه به نفت کاسته شود و با تجدیدنظر در این سیاست، وابستگی بودجه و اقتصاد کشور تحرک بیشتری به بخش های دیگر اقتصادی داد. این البته به معنی نفی توسعه و سرمایه گذاری در حوزه نفت نیست بلکه باید همزمان به توسعه نفت و سرمایه گذاری در این بخش به حوزه های دیگر اعم از صنعت، کشاورزی، گردشگری توجه شود. میزان بالای وابستگی اقتصاد کشور به نفت سبب ضربه پذیر شدن ایران می شود. عمده بحث و توجه اقتصاد مقاومتی هم معطوف به همین اقتصاد بدون نفت است: کاهش وابستگی به نفت نه تنها به نفع منافع نفتی کشور است بلکه به رشد و توسعه همه جانبه در ایران کمک می کند، اما از آنجایی که به درآمد های نفتی به عنوان منابع تامین ارز کشور نگاه می شود، عموم نگاه ها و سیاستگذاری ها کوتاه مدت است و نگاهی معطوف به آینده کمتر در سیاست ها و تصمیم های مسوولان دیده می شود در حالی که کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت یک فرآیند بلند مدت و زمانبر است. بی شک تنوع راه های درآمدی و ارزآوری برای کشور قدرت ما را در سطح مناسبات جهانی و منطقه یی بالامی برد و ضریب آسیب پذیری ما را کاهش می دهد. اینکه چرا همواره نفت از زمانی که کشف شده است تاکنون به عنوان منبع اصلی درآمد کشور بوده، پرسشی مهم در حوزه اقتصاد و سیاستگذاری است اما بی شک سهل الوصول بودن درآمد های سرشار نفتی یکی از مهم ترین عوامل در بی اعتنایی دولت ها به سرمایه گذاری در حوزه های دیگر درآمدی برای کشور هستند. درآمدزایی در نفت به نسبت هزینه هایی که برای تولید می شود بسیار زیاد است، در حالی که درآمدزایی در حوزه های دیگر با سود کمتر از نفت و هزینه بیشتر حاصل می شود این موضوع و دلایلی متعدد دیگر همواره دولت ها را از اهتمام به منابع درآمدی دیگر منصرف کرده است. البته در دوره هایی متاثر از کاهش چشمگیر قیمت جهانی نفت ما تلاش کردیم با بهبود سطح روابط سیاسی و تجاری با کشور های مختلف جهان به صادرات دیگر اقلام تولیدی کشور بپردازیم. مثلادر سال های دولت اصلاحات قیمت نفت به هفت دلار رسید، دولت اصلاحات با مدیریت منابع مالی و همچنین اهتمام بیشتر به صادرات غیرنفتی توانست با موفقیت عمل کند. اما آن رویه درست که در دولت اصلاحات در زمینه گسترش صادرات غیرنفتی صورت گرفته بود، به دلیل افزایش چشمگیر بهای جهانی نفت، دولت محمود احمدی نژاد آن سیاست ها را ادامه نداد. اما به دلیل دشواری ها و مصایب انجام این کار کمتر دولتی به آن تن داده است. در شرایط تنگنا می توان با برنامه ریزی و مدیریت صحیح منابع مالی، به گونه یی عمل کرد تا با کسر بودجه مواجه نشد. اما تحقق این مساله نیز وابسته به سیاست های درست و اجرای صحیح آنهاست. الان مسوولان می گویند در صورتی که قیمت نفت از این میزان هم پایین تر برسد، مشکلی پیش نخواهد آمد، البته همین طور است اما بی شک برای جبران کسری ها، از بودجه های عمرانی و پژوهشی و برخی دیگر از حوزه ها کاسته می شود و این در بلندمدت به نفع کشور نیست.
    
    *کارشناس انرژی