سرانه مطالعه و راه حل افزایش آن
زاویه دید
هر کودک یک کتاب
نویسنده: اسماعیل آزادی
رییس کتابخانه ملی در سال 1387 گفته بود: «سرانه کتابخوانی در ایران دو
دقیقه در شبانه روز است» و مدیرکل دفتر برنامه ریزی و مطالعات فرهنگی این
آمار را سیاه نمایی خواند و در آماری عجیب، سرانه مطالعه در ایران را به
مراتب بالاتر از حتی رکورد جهانی، یعنی 120دقیقه در شبانه روز اعلام کرد!
البته
در این زمینه یک آمار گیری رسمی از سوی وزارت ارشاد در 28 استان در سال
1381 انجام شده که با احتساب مطالعات درسی، میزان مطالعه سرانه در ایران
هفت دقیقه در شبانه روز اعلام شده است.
نگارنده در این نوشته به
دنبال ثابت کردن درستی و نادرستی این آمارها نیست بلکه به دنبال بیان
راهکاری است که بتواند در جهت خروج از بازار بی رونق کتاب و کتابخوانی
تلاشی کرده باشد. چرا که در همین سال ها شاهدیم که تیراژ عمومی کتاب نیز از
سه هزار نسخه به دوهزار نسخه و حتی در مورد برخی کتاب ها حتی به زیر هزار
نسخه رسیده است که بنا به گفته سرپرست معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و
ارشاد اسلامی «در پنج ماهه اول سال1391، با تولید 61 میلیون تیراژ نسبت به
مدت مشابه سال قبل، شاهد کاهش شش درصدی تیراژ کتاب در کشور بودیم که این
رقم در سال قبل 65میلیون نسخه بود.» این آمار با توجه به جمعیت 75میلیونی
ایران آماری بسیار نگران کننده است.
کارشناسان عرصه فرهنگ و کتاب
همواره برای افزایش سرانه کتابخوانی در کشور و برون رفت از این شرایط
نامطلوب بر ایجاد زنگ کتابخوانی در مدارس تاکید کرده اند اما معلوم نیست
چرا مسوولان از کنار این اقدام مهم که می تواند بازار کتاب و سرانه مطالعه
را به گونه ای ریشه ای به سامان برساند، بی تفاوت می گذرند هرچند راهکارهای
متعدد دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که البته آن نیز بدون اراده و
برنامه ریزی از سوی آموزش و پرورش امکانپذیر نیست که در اینجا به یکی از
آنها اشاره می شود.
در شهر های بزرگ، بسیاری از مدارس دارای
کتابخانه هستند اما به دلیل فقرکتابخانه ها و فقدان تنوع موضوعی کتاب ها و
همچنین در حاشیه بودن این کتابخانه ها و... از کارآمدی مطلوبی برخوردار
نیستند. اما برای غنی کردن این کتابخانه ها می توان با فراخوان «هر کودک و
دانش آموز یک کتاب» از والدین آنها خواست هرساله مثلادر ایام برگزاری
نمایشگاه کتاب دست کم یک کتاب به کتابخانه مدرسه اهدا کنند، با این شیوه
هرساله می توان کتابخانه های مدارس را به روز و غنی تر کرد.
البته
این شرایط در شهر های کوچک و روستا ها کاملافرق می کنند زیرا این مدارس
غالبا کتابخانه ندارند و کسی هم متولی تجهیز این مدارس به کتابخانه نیست.
در مورد مدارس شهرهای کوچک و مدارس روستایی پرجمعیت می توان با مشارکت
سازمان کتابخانه های کشور و آموزش و پرورش هر منطقه به تاسیس شعبه ای از
کتابخانه مرکزی شهر در این مدارس اقدام کرد. درواقع در هر یک از این مدارس
کتابخانه ای ایجاد می شود که تجهیز و سازمان دادن به آن از سوی سازمان
کتابخانه های کشور و اداره آن از سوی کادر مدارس و با کمک دانش آموزان صورت
می گیرد و از سوی دیگر برای تامین کتاب ها و تجهیزات مورد نیاز این
کتابخانه ها نیز می توان با فراخوان از کمک های بیکران دوستداران کتاب و
خیرین استفاده کرد.
با این اقدامات علاوه بر ایجاد زمینه کتابخوانی
در کودکان کشور و افزایش سرانه مطالعه و ارتقای فرهنگ عمومی کتابخوانی در
کشور، بازار کتاب نیز با مشارکت علاقه مندانه همه خانواده ها رونق می گیرد.
در پایان باید باور کنیم که بالابردن سرانه مطالعه در کشور تنها
از طریق ایجاد بسترهای لازم و علاقه مند کردن کودکان به کتاب و کتابخوانی
به عنوان یک رویکرد ملی امکانپذیر است.