«فروش «اس-٣٠٠» از سوی مسکو به تهران، چالشی جدی برای عربستان سعودی و رژیم اسرائیل نخواهد بود؛ چراکه آنان تسلیحات موردنیاز خود را از آمریکا خریداری کرده و در این حوزه کمبودی ندارند». اینها بخشی از نظرات پروفسور «رابرت دونالدسون»، رئیس کمیته روابط خارجی دانشگاه «تولسا» اوکلاهاما، بود که در گفت‌وگو با «شرق» مطرح کرد. او که تز دکترایش را در زمینه سیاست‌های اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی دریافت کرده و اکنون فعالیت‌های اصلی پژوهشی خود را بر مسائل روسیه متمرکز کرده است، در ادامه از چشم‌انداز روابط تجاری و نظامی ایران و روسیه و تأثیر عوامل خارجی بر آن می‌گوید.
برخی معتقدند روس‌ها شرکای مطمئنی برای ایران نبوده‌اند. این گروه برای اثبات استدلال خود، موضوع لغو تصمیم روسیه برای فروش سامانه موشکی اس-٣٠٠ به ایران در سال‌های گذشته را مطرح می‌کنند. منتقدان سیاست مسکو در قبال ایران معتقدند آن کشور همواره مانعی بر سر راه دموکراسی در ایران بوده است. نظر شما دراین‌باره چیست؟ آیا فکر می‌کنید روس‌ها شرکای بهتری در مقایسه با غرب برای ایران نیستند؟
روسیه همانند اکثر کشورهای دیگر، بیش از آنکه بخواهد شریک بالقوه هر کشوری باشد، به منافع خود توجه می‌کند و آن را در اولویت قرار می‌دهد. فشار غرب بر لغو فروش سامانه موشکی «اس-٣٠٠» از سوی مسکو به ایران زمانی صورت می‌گیرد که روس‌ها نیازمند همکاری با غرب بر سر پاره‌ای از مسائل هستند.
روسیه در زمینه همکاری‌های خود با ایران براساس خواسته ایران عمل نخواهد کرد. درمجموع، روس‌ها همواره با سیاست عملی آمریکا، یعنی صدور دموکراسی، مخالف بوده‌اند. در مقابل، تهران نیز درصدد مداخله در امور مناطق مسلمان‌نشین روسیه نیست؛ مناطقی که از نظر مسکو به‌عنوان ناحیه‌ای خطرناک قلمداد می‌شود. روسیه نیز به‌طور متقابل در سیاست داخلی ایران مداخله نخواهد کرد.
آیا روسیه سامانه موشکی اس-٣٠٠ را به ایران تحویل خواهد داد؟ این وضع چه تأثیری بر توازن قوای نظامی در منطقه می‌گذارد؟ اخبار منتشرشده نشان می‌دهد روسیه قصد فروش موشک‌های اس-٣٠٠ به ترکیه را نیز دارد. ارزیابی شما دراین‌باره چیست؟
فروش سامانه اس-٣٠٠ از سوی مسکو به تهران، تأثیری جدی بر توازن نظامی منطقه نخواهد گذاشت؛ چراکه اسرائیل به فناوری‌های موشکی پیشرفته‌تری مجهز است و سعودی‌ها نیز در مقابل، تسلیحات خود را از آمریکا خریداری خواهند کرد.
مقام‌های اسرائیل از تحویل احتمالی سامانه موشکی اس-٣٠٠ از سوی مسکو به ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. این موضوع چه تأثیری بر روابط مسکو- تل‌آویو خواهد گذاشت؟
گمان نمی‌کنم اسرائیلی‌ها واقعا نگران این موضوع باشند؛ چراکه از نظر توان نظامی در موضع ضعف نیستند و می‌توانند با کمک آمریکا نیازهایشان را برطرف کنند.
به نظر شما حلقه مشاوران پوتین و شخص او درباره ایران و مذاکرات هسته‌ای چگونه می‌اندیشند؟ توافق هسته‌ای ایران و غرب چه تبعاتی برای مسکو به‌همراه خواهد داشت؟
در زمینه مذاکرات هسته‌ای روسیه شریک کامل غرب است. روسیه همواره اشاره کرده که فقط با برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران موافق است و درصورتی‌که ایران خواستار دستیابی به سلاح هسته‌ای باشد، با این موضوع مخالفت خواهد کرد. دستیابی هیچ‌یک از کشورهای همسایه روسیه به سلاح هسته‌ای در راستای منافع آن کشور نخواهد بود. پس از توافق احتمالی و رفع تحریم‌ها، ایران می‌تواند تولید نفت خود را افزایش داده و به کشورهای اروپایی راحت‌تر صادرات داشته باشد. افزایش صادرات نفت در زمانی که غرب به‌دلیل بحران اوکراین و نقش روسیه در آن، مسکو را تحریم کرده چه تأثیری بر اقتصاد روسیه خواهد گذاشت؟ آیا ایران جای روسیه را در عرصه انرژی خواهد گرفت؟ این موضوع چه تأثیری بر صنعت نفت روسیه خواهد گذاشت؟
روسیه در تلاش است قراردادهای بلند‌مدت فروش نفت با اروپا را به امضا برساند تا بتواند از سهم خود در بازار انرژی، آن هم در زمانی که قیمت‌ها در حال کاهش است، حفاظت کند. روس‌ها شدیدا از افزایش عرضه جهانی نفت نگران هستند، چه افزایش صادرات از ایران باشد یا از سوی آمریکا. مسکو آگاه است که این موضوع تأثیری سوء بر قیمت نفت و گاز خواهد گذاشت. درصورتی‌که تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران لغو شوند و ایران بار دیگر به جمع کشورهای صادرکننده نفت با مقدار کمی بالا بازگردد و هم‌زمان اوپک نیز لزوما اصلاحاتی در سیاست‌های پیشین خود به‌عمل نیاورد، این موضوع باعث آسیب‌رساندن به موقعیت مسکو خواهد شد.
رقابت شدید میان عربستان‌سعودی و ایران، سبب خواهد شد سعودی‌ها در مقابل افزایش سهم تولید و افزایش قیمت مقاومت کنند؛ امری که به هر دو کشور روسیه و ایران در بازار‌های جهانی انرژی ضرر خواهد رساند.
پس از توافق هسته‌ای ایران، مشتریان اروپایی نفت ایران افزایش خواهند یافت. چشم‌انداز تأثیر این موضوع علاوه‌بر روسیه بر حوزه انرژی چین و هند چگونه خواهد بود؟
چین و هندوستان، از جمله مشتریانی هستند که مایل‌اند میزان تولید نفت ایران افزایش یافته و تحریم‌های وضع‌شده از سوی سازمان ملل متحد علیه صنعت نفت این کشور، هرچه‌سریع‌تر، لغو شوند؛ اما روسیه از تشدید رقابت بر سر منابع انرژی ایران خرسند نخواهد بود. بازشدن درهای اقتصاد ایران به سوی کالاهای غربی چه تأثیری بر بازار ایران برای محصولات روس خواهد داشت؟
روسیه جز در دو بخش تسلیحاتی و انرژی، صادرکننده مهمی به‌شمار نمی‌آید. ایران نیز احتمالا مایل به خرید هیچ کالایی از آن کشور، جز تسلیحات نظامی، نخواهد بود. بازرگانان غربی از فرصت ایجاد‌شده برای فروش تمام تولیدات خود به ایران در طیف گسترده‌ای از تنوع استقبال خواهند کرد. این در حالی است که روس‌ها فرصت محدودی برای بهره‌بردن از روابط تجاری با ایران دارند. آیا موضع روسیه در قبال سوریه تغییر خواهد کرد؟ آینده سوریه و دولت «بشار اسد» را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
مسکو به‌شدت به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای دوران گذار است که مانع از افزایش قدرت داعش شود. «کری» و «پوتین» اخیرا در حال مذاکره درباره احتمال تغییر رژیم در سوریه بودند، به‌گونه‌ای‌که این موضوع بتواند حافظ منافع هر دو کشور آمریکا و روسیه باشد.
آیا امکان همکاری واشنگتن- مسکو در مبارزه علیه داعش و سایر گروه‌های تروریستی در منطقه وجود دارد؟
بله. این موضوع در راستای منافع هر دو کشور است. از دید روسیه، داعش منبعی برای تشدید تهدید در قفقاز است.
چشم‌انداز نقش مسکو در مذاکرات صلح فلسطینی- اسرائیلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روسیه احتمالا ایفاگر نقش مهمی نخواهد بود و بخش اعظم آن، به مخالفت آمریکا با مشارکت مسکو در امور خاورمیانه مربوط می‌شود. روسیه امتیاز چندانی برای ارائه‌دادن به طرفین منازعه در خاورمیانه ندارد.
آینده تحریم غرب علیه مسکو و بحران اوکراین را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ آیا جنگ سرد دیگری میان روسیه و غرب ممکن است؟
آینده تحریم‌ها تا میزان زیادی بستگی به میزان تعهد دولت «کی‌یف» (مینسک دو) برای دستیابی به توافق و سازش با جدایی‌طلبان طرفدار روسیه در شرق اوکراین دارد. درصورتی‌که «کی‌یف» به موضع سرسختانه کنونی خود ادامه دهد و روسیه نیز از وسوسه خود برای تشدید منازعه نظامی دست برندارد، احتمالا آلمان و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا موضع کنونی در قبال تحریم روسیه را تغییر خواهند داد. طبق سیاست کنونی تنظیم‌شده آمریکا در قبال بحران روسیه و اوکراین، احتمال آنکه تحریم‌های وضع‌شده علیه مسکو کاهش یابند، بسیار اندک است؛ بااین‌حال، اتحادیه اروپا ممکن است قدری از فشار وارد‌شده علیه روسیه بکاهد.