سخنان مشاور اقتصادی رییس‌جمهور درباره عملکرد اقتصادی دولت نهم و دهم بی‌شباهت به مرثیه‌ای برای متولدین دهه شصت نیست. مسعود نیلی که به مناسبت دومین سالروز انتخاب دولت تدبیر و امید سخن می‌گفت، وقتی خواست عملکرد اقتصادی دولت سابق را به تصویر بکشد پای متولدین دهه ٦٠را وسط کشید تا نشان دهد فرصت سوزی‌ها بیش از همه سرنوشت کدام نسل ایران را تغییر داد.
او با طرح این سوال که متولدین دهه ٦٠ به کجا رفتند؟ به درآمد ارزی ٩٥٠ میلیارد دلاری دولت نهم و دهم اشاره کرد و گفت: با این درآمد می‌شد برای اینهایی که دهه ٦٠ متولد شده بودند زندگی بهتری ساخت اما از میان آنها یک عده مایوس‌شدگان بودند که اصلا وارد بازار کار نشده و افسرده شدند و نابسامانی اجتماعی مثل اعتیاد به دنبال‌شان آمد و یک تعداد کثیری با توسعه آموزش عالی دانشجو شدند.
او ادامه داد: نتیجه این شد که تعداد دانشجو به نسبت ١٠٠ هزار نفر جمعیت کشور حتی از کشورهایی نظیر انگلستان و فرانسه البته به غیر از امریکا بیشتر است. وی با تاکید بر اینکه صرفا برای ضربه‌گیری بازار کار آموزش عالی را توسعه دادیم، تصریح کرد: هم‌اکنون سه میلیون و ٥٠٠ هزار نفر بیکار در کشور وجود دارد اما همزمان واردکننده نیروی کار از کشور افغانستان هستیم چراکه جوان ما حاضر به انجام کاری نیست که کارگر افغانی انجام می‌دهد و می‌خواهد در دستگاه‌های دولتی وارد شود و این در حالی است که دولت به لحاظ محدودیت منابع مالی به صورت مستقیم امکان ایجاد شغل ندارد و تنها بخش خصوصی است که می‌تواند اشتغالزایی کند.
نیلی بیان کرد: امروز با انبوهی از جوانان دهه ٦٠ به اضافه آنهایی که بعدا به جمعیت کشور اضافه شدند، مواجهیم که نگران تامین شغل برای آنها هستیم چراکه در غیر این صورت معضل اقتصادی می‌تواند به مساله اجتماعی و... تبدیل شود بنابراین اشتغال به عنوان نگرانی اصلی ما مطرح است. او به پنج میلیون دختر مجرد ازدواج نکرده اشاره کرد و ادامه داد: اگر بخواهیم به داستان پدیده ٥ میلیون دختر بازمانده از ازدواج را جامع‌تر نگاه کنیم باید به سال‌های اول دهه ٦٠ بازگردیم که کشور با یک شوک بزرگ جمعیتی مواجه شد درست برعکس پدیده‌ای که هم‌اکنون با آن مواجهیم.
وی ادامه داد: از آن زمان شکل هرم سنی جمعیت کشور دارای برآمدگی بزرگی بود به طوری که ظرف پنج سال حدود هشت میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شد و این جمعیت در لایه‌های سنی به سمت سنین بالاتر حرکت می‌کرد که آن موقع پیش‌بینی می‌کردیم که این جمعیت کثیر در نیمه دوم دهه ٨٠ به سن کار، ازدواج و مسکن برسند. نیلی با بیان اینکه این مساله مورد توجه برنامه‌ریزان کشور بود به طوری که برنامه سوم توسعه برای آماده کردن شرایط ایجاد شغل برای جوانان تدوین شد، تصریح کرد: برای تحقق این امر نخستین مساله منابع بود و اینکه چطور می‌توان برای این جمعیت کثیر منابعی فراهم و شغل ایجاد کرد؟
وی اضافه کرد: به یکباره در سال‌های نیمه دوم دهه ٨٠ اقتصاد کشور همراه با اقتصاد دیگر صادرکنندگان نفت با موهبت مواجه و حجم عظیمی از درآمد حاصل از فروش نفت عاید کشور شد. نیلی خاطرنشان کرد: سال ١٣٧٧ حدود یک میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه نفت با قیمت ١٠٤ دلار صادر می‌شد و کمترین رکود قیمت نفت در طول دوره بلندمدت تا قبل از دهه ٥٠ بود، اما در سال ١٣٨٤ به یکباره رکورد درآمد ٧٠ میلیارد دلاری ثبت شد و حجم عظیمی از درآمد حاصل از فروش نفت نصیب کشور شد و همین روند درآمدهای ارزی کشور تا سال ١٣٩٠ ادامه داشت که درآمد حاصل از فروش نفت به ١٥٣ میلیارد دلار رسید. او سپس چنین نتیجه گرفت که با درآمد دولت وقت می‌شد برای متولدین دهه ٦٠ زندگی، شغل و مسکن مهیا کرد و باید توجه داشت ما در این سال‌ها هم به لحاظ جمعیت جوان کشور و هم به لحاظ منابع در دوره استثنایی به سر می‌بردیم و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که مجددا چه زمانی به این منابع دست خواهیم یافت که بتوان کار کرد. او گفت: ٢٠ میلیون و ٣٠٠ هزار نفر شاغل موجود در کشور در سال ١٣٨٤ در سال ١٣٩١ ثابت مانده و در واقع صفر خالص اشتغال کشور بود.
درآمدهای ارزی چه شد؟
نیلی سپس درباره وضعیت هزینه‌کرد درآمدهای ارزی گفت: این مقدار از منابع عملا به حجم عظیمی از واردات تبدیل شد به طوری که از سال ١٣٨٤ تا پایان سال ١٣٩٢ دقیقا ٦/٧١٨ میلیارد دلار واردات کالا و خدمات داشتیم. وی ادامه داد: اقتصادی که از هاضمه‌اش واردات حدودا ٢٠ تا ٢٢ میلیارد دلاری عبور می‌کرد به یکباره به دنبال عبور ٨٤ تا ٨٥ میلیارد دلار از هاضمه‌اش بوده که این امر مساله‌ساز است و علاوه بر ایجاد نابسامانی‌های اقتصادی نابسامانی‌های اجتماعی و حتی فرهنگی در جامعه ایجاد می‌کند. وی با اشاره به اینکه دولت درآمد ارزی خود را به بانک مرکزی می‌فروشد و بانک مرکزی ریال را در اختیار دولت قرار می‌دهد و ارز صرف واردات می‌شود، افزود: بودجه جاری ٢٣ هزار میلیارد تومانی سال ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ به ١٢٠ هزار میلیارد تومان رسید و هم‌اکنون با مشکل بزرگی مواجهیم که چطور هزینه‌های جاری کشور را تامین کنیم؟نیلی اضافه کرد: سال ١٣٨٤، هفت‌هزار میلیارد تومان و سال ١٣٨٥، ١٤ هزار میلیارد تومان ١٠٠ درصد رشد درآمد عمرانی بودجه را شاهد بودیم که متکی به درآمد نفت بود و این مقدار درآمد بی‌محابا وارد اقتصاد شد با توجه به اینکه می‌دانستیم از بیرون در معرض تهدید هستیم.
رکورد واردات در سال‌های ٨٩ شکست
وی ادامه داد: رکورد اقتصاد واردات کشور در سال‌های ١٣٨٩ و ١٣٩٠ به ثبت رسید به طوری که در سال ١٣٨٩میزان واردات ٩٥ میلیارد دلار و در سال ١٣٩٠ به ٩٣ میلیارد دلار رسید و درست در زمانی که اقتصاد ما بسیار به واردات و بودجه به نفت وابسته و حجم نقدینگی در اقتصاد افزایش یافته بود، دشمنان تحریم را به ما تحمیل کردند و نتیجه آن این شد که به یکباره حجم واردات با محدودیت شدید مواجه شد و در نتیجه دلار از هزار تومان به سه هزار تومان افزایش یافت. مشاور اقتصادی رییس‌جمهور تصریح کرد: بودجه عمرانی ٢٩ هزار میلیارد تومانی سال ١٣٩٠ به ١٥ هزار میلیارد تومان در سال ١٣٩١ رسید که این فاصله، بدهی دولت به پیمانکاران بود چرا که پیمانکاران به اتکای اینکه دولت بودجه عمرانی می‌دهد از بانک‌ها تسهیلات دریافت کردند و به علت اینکه دولت به تعهدش عمل نکرد آنها هم نتوانستند بدهی خود را به بانک‌ها پرداخت کنند و همین امر مطالبات معوقه را ایجاد کرد و بدهی دولت را به وجود آوردند به طوری که حجم تعهدات دولت به‌شدت افزایش یافت و منابع به یکباره با کاهش مواجه شد و دولت به یک بدهکار بزرگ تبدیل شد.
درآمد نفتی به ٢٥ میلیارد دلار می‌رسد
مسعود نیلی سپس به وضعیت موجود اشاره کرد و گفت در حالی که درآمد نفتی و گازی در سال ١٣٩٠ صادرات ١١٨ میلیارد دلاری بود، بررسی‌ها نشان می‌دهد امسال به سختی این میزان صادرات به ٢٥ میلیارد دلار می‌رسد. وی افزود: در سال ١٣٩٠، ٣/٢ میلیون بشکه نفت به قیمت ١٠٥ تا ١٠٨ دلار بود و هم‌اکنون یک میلیون بشکه نفت خام به قیمت ٦٠ دلار صادر می‌شود که اگر نسبت بگیریم حدود ٢٥ درصد کاهش را شاهد هستیم.
تورم دورقمی فراموش شده است
او با تاکید بر اینکه هر چند رسیدن نرخ تورم به ١٥ درصد کار بزرگی است اما رضایت‌بخش تلقی نمی‌شود، ادامه داد: نرخ تورم در سال ١٣٨٩ به ٤/١٢درصد، در سال ١٣٩٠ به ٥/٢٠ درصد، در سال ١٣٩٢ به ٣/٣١ درصد و در پایان مردادماه سال ١٣٩٢ به ٤٣ درصد رسید به طوری که هر سال ١٠ واحد درصد که در تاریخ اقتصاد کشور سابقه نداشت به نرخ تورم اضافه شد. او گفت: تعداد کشورهایی که تورم دورقمی دارند به انگشتان دو دست نیز نمی‌رسد. وی با بیان اینکه رکود تورمی ایجاد شده در سال‌های ١٣٩١ و ١٣٩٢ در تاریخ اقتصاد کشور بی‌سابقه است، اظهار کرد: اعتمادی که به دولت ابراز شد رابطه بین اقتصاد و سیاست را نشان می‌دهد به طوری که در ٢٤ خرداد که انتخابات برگزار شد آمار نوسانات نرخ ارز را داشتیم اما در ابتدای تیرماه سال ١٣٩٢ و قبل از شروع کار دولت نرخ ارز ثابت شد و این مهم به علت خوش‌بینی به آینده شکل گرفت و باعث شد بازار ارز ثابت شود.
پشت صحنه اقتصاد را بعدا بازگو می‌کنیم
نیلی سپس درباره تصمیمات اقتصادی دولت نیز توضیحی کلی ارایه کرد و گفت: با برطرف شدن محدودیت‌ها، پشت صحنه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را نشان خواهیم داد.نیلی تاکید کرد: با توجه به اینکه در سطح ملی در مقطع حساسی به سرمی‌بریم و باید به خاطر مذاکرات، اقتصاد کشور را قوی کنیم و آنجایی که می‌توانیم در مذاکرات از موضع قدرت وارد شویم. وقتی محدودیت‌ها برطرف شود پشت صحنه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را نشان خواهیم داد که چطور با درآمد ٢٥ میلیارد دلاری اقتصاد کشور را اداره کردیم که البته بسیار سخت است.